Weblog Gerber van der Graaf

Hieronder vind je de weblog van Gerber van der Graaf, ingenieur. Hij woont al een jaar of 22 in Catalonië en houdt sinds juni 2017 een weblog bij met beschouwingen over de politieke situatie - met name de vervolging van de Catalaanse politici. Met zijn goedvinden is dit artikel geïntegreerd in deze website, maar kan uiteraard ook ‘los’ worden bekeken.

De eerste barsten

12 juni 2021

(1700 woorden)

Barsten in de Catalaanse regering
Nog geen twee weken oud is de Catalaanse regering en de onenigheden tussen de politieke partijen, de regeringspartij ERC en coalitiegenoot JxCat, laaien weer opnieuw op. In de regeringsovereenkomst kwamen de partijen overeen dat gedurende de eerste twee jaren van de regeringsperiode zou worden getracht om door onderhandelingen met de Spaanse regering amnestie voor de Catalaanse gevangenen en toestemming voor het houden van een referendum over zelfbeschikking te verkrijgen. Zouden deze onderhandelingen op niets uitlopen, dan zou de regering op eigen initiatief stappen gaan ondernemen richting de Catalaanse onafhankelijkheid.

Afgelopen Maandag publiceerde de partijvoorzitter van ERC, Oriol Junqueras, vanuit de gevangenis Lledoners een opinieartikel “Mirant al futur” (“Kijkend naar de toekomst”) in de krant Ara. In zijn artikel vermeldde hij dat een referendum voor onafhankelijkheid enkel en alleen door middel van onderhandelen met de Spaanse regering kan worden verkregen.

Bij zijn aantreden als partijvoorzitter in 2011, aan het begin van de onafhankelijkheidsbeweging, deed hij zich voor als de politieke leider voor de Catalaanse onafhankelijkheid. In die hoedanigheid heeft hij herhaaldelijk uitspraken gedaan zoals: ‘Wij zijn overtuigd dat onderhandelen met Spanje geen enkele zin heeft, want de Spaanse staat houdt zich nooit aan de gemaakte afspraken’ en: ‘Geef mij 66 zetels en ik zal dezelfde middag de onafhankelijkheid uitroepen’. Junqueras doet dus volledig afstand van een eenzijdig initiatief om het recht van zelfbeschikking af te dwingen. Het artikel heeft veel kritiek op de sociale media en in de pers veroorzaakt en ondermijnt iedere mogelijkheid om met de Spaanse regering te kunnen onderhandelen, iets waar zijn partij groot voorstander van is. Want nog voordat een eerste gesprek met de Spaanse regering heeft plaatsgevonden haalt hij de argumenten van tafel om druk op de Spaanse regering uit te oefenen.

Twee dagen later antwoordde de algemeen secretaris van de coalitiepartij JxCat, Jordi Sànchez en tevens opgesloten in de LLedoners gevangenis, via een artikel in dezelfde krant dat een eenzijdig besluit om een referendum te organiseren een mogelijkheid is en blijft indien de onderhandelingen met de Spaanse regering op niets uitlopen. In hetzelfde artikel zegt Sànchez ‘Ik ben één van diegenen die vind dat het referendum van 1 oktober 2017 bedoeld was om onderhandelingen met de Spaanse regering (toendertijd de Partido Popular van Rajoy), af te dwingen’. Zijn stelling is een klap in het gezicht van de vrijwilligers die met eigen geld de stembussen en referendum papiertjes hebben betaald, deze vanuit Frankrijk naar Spanje hebben gesmokkeld en via een strikt geheim netwerk over Catalonië hebben verspreid. De secretaris generaal van JxCat doet pijn aan de 1600 mensen die door de Policia Nacional en Guardia Civil werden verwond tijdens het stemmen, waaronder een hartinfarct en een uitgeschoten oog, en de twee miljoen stemmers die met eigen lijf de stemlokalen tegen het buitenproportionele politiegeweld verdedigd hebben. In die tijd hoorden we niemand, inclusief Sánchez zelf die toen voorzitter was van de burgerorganisatie ANC, zeggen dat het een drukmiddel was voor onderhandelingen. Op het referendum papiertje stond duidelijk ‘Wil je dat Catalonië een onafhankelijke staat wordt in de vorm van een Republiek?’ en niets anders.

De algemeen secretaris van JxCat twijfelt met zijn artikel aan de legitimiteit van het referendum. Er was echter door een volkomen legaal gekozen Catalaans Parlement een referendumwet en een juridische overgangswet aangenomen om de Catalaanse Republiek binnen 48 uur na het referendum te verwezenlijken indien daar een meerderheid voor zou zijn. Met een opkomst van 56% stemde minstens 67% voor deze onafhankelijkheid. (Officieel houd men het respectievelijk op 43% en 92% omdat 770.000 stembriefjes door de politie in beslag werden genomen.) Deze juridische overgangswet, opgesteld door grondwetspecialist Carles Viver i Pi-Sunyer, was volledig legaal en juridisch waterdicht om de overgang van Spaanse Autonome regio naar onafhankelijke Republiek ‘van wet naar wet’ te bewerkstelligen. De enige fout die de Catalaanse regering maakte was dat zij zich vergist had in haar tegenstander, welke ondemocratisch en gewelddadig blijkt te zijn, en daar niet op voorbereid was. Door het politiegeweld, de gerechtelijke vervolgingen en de daaropvolgende tijdelijke opheffing van de Catalaanse autonomie door de Spaanse regering trad deze overgangswet niet in werking. (De opschorting van de Catalaanse autonomie was wél illegaal daar deze recht tegen het Catalaanse Statuut indruiste.) Ook het referendum zelf was, anders dan de Spaanse overheden en media willen doen geloven, volkomen legaal daar referenda over zelfbeschikking in 2004 uit het Spaanse wetboek van strafrecht werd verwijderd. Zelfs de Commissie van Legale Affaires van de Europese Raad wijst daar nog eens een keertje op. Kortom, het politieke mandaat van het referendum is levend en zal daarom moeten worden uitgevoerd.

Beide politieke leiders, Junqueras en Sànchez, hebben hun oorspronkelijke principes afgezworen. De politieke partijen ERC en JxCat hadden beter moeten weten toen zij hun voorzitters kozen. De Chinese strateeg Sun Tsu schreef twee-en-een-half-duizend jaar geleden in zijn boek ‘De kunst van de oorlog’ dat een soldaat nooit de bevelen van zijn generaal mag opvolgen indien deze door de vijand gevangen is genomen. Het boek is doorgaans verplichte kost op de militaire academica en opleidingen voor diplomaten, maar in Catalonië en Spanje heeft men blijkbaar geen flauw benul. Binnen de JxCat gaan er inmiddels stemmen op om Sànchez uit zijn functie te zetten. Daar zou ze goed aan doen wil ze niet, net als ERC, irrelevant worden in het proces naar de Catalaanse onafhankelijkheid.

Barsten tussen de Spaanse en Europese justitie
Het Spaanse Constitutionele Hof heeft de afgelopen dagen haar oordeel geveld over de eerste twee van de negen veroordeelde Catalaanse leiders. Het Hof geeft burgerleider Jordi Cuixart en de politicus Jordi Turull geen gelijk dat zij in hun fundamentele rechten door het Spaanse Hooggerechtshof worden geschonden. Het oordeel van het Hof is echter niet unaniem. Twee rechters vinden dat Cuixart en Turull zwaar worden geschonden in hun fundamentele rechten, zoals die van vrije vergadering en meningsuiting. Omdat zij nu binnen Spanje uitgeprocedeerd zijn, ligt voor hen nu de weg naar de Europese justitie open. Deze week dienden zij hun aanklacht in bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM), gezeteld in Straatsburg. De argumenten van de rechters die het niet eens zijn met het oordeel van het Constitutioneel Hof, ondersteunen hun aanklacht bij het EHRM. De verwachting is dat dit Gerechtshof anderhalf à twee jaar nodig zal hebben om een oordeel te vellen. Over de andere Catalaanse veroordeelden moet het Spaanse Constitutionele Hof haar uitspraken nog doen.

Onlangs kregen de Catalaanse MEPs Puigdemont, Ponsatí en Comín hun parlementaire onschendbaarheid van het Europese Hof van Justitie (voorlopig) terug nadat hen deze door het Europese Parlement was afgenomen op aanvraag van het Spaanse Hooggerechtshof. In het oordeel over de teruggave van de juridische immuniteit zegt het Europese Hof dat de Catalaanse MEPs zich overal vrij moeten kunnen bewegen om hun werk te kunnen doen. Zij kunnen echter nog steeds Spanje niet in omdat daar een arrestatiebevel tegen hen loopt. Het Spaanse Hooggerechtshof is ook geenszins van plan om het arrestatiebevel tegen hen in te trekken en negeert daarmee het besluit van het Europese Hof. Ook de Spaanse politiek sluit haar ogen voor het hoogste justitiële orgaan in Europa. Via haar woordvoerder liet de Spaanse regering afgelopen week weten dat het haar doel is om Puigdemont voor de Spaanse justitie te brengen.

Barsten in het Spaanse relaas
Bij de Spaanse media en in de politiek slaan nu de twijfels en de angst toe dat de Catalaanse veroordeelden en de politieke leiders in ballingschap, voormalig president Puigdemont en zijn ministers Puig, Comín en Ponsatí, wel eens van de Europese justitie gelijk zouden kunnen krijgen. Puigdemont c.s. hebben reeds enkele rechtzaken gewonnen en verscheidene internationale instituten waaronder Amnestie International,  Pen International, de VN en het Commissariaat voor de Mensenrechten hebben duidelijke uitspraken gedaan in het voordeel van de Catalaanse gevangenen.

Het wordt steeds lastiger om het verhaal dat de afgelopen drie jaren verspreid werd en waarin men zegt dat de Catalanen misdadigers zijn die geprobeerd hebben een staatsgreep te plegen, langer vol te houden. Er bestaat een sterk vermoeden dat de Spaanse regering van Sánchez er reeds van overtuigd is dat het Europese gerechtshof van de Mensenrechten niets overlaat van de uitspraken van het Spaans Hooggerechtshof.

Een voorbeeld is het opinieartikel van José Alejandro Vara in de krant Vox Populi. Het artikel begint met: ‘Geen minuut. De uitspraak over het proces (tegen de Catalanen) zal in Straatsburg nog geen minuut lang stand houden. Ze zullen het doen omvallen, vernietigen en bovendien zullen ze het belachelijk maken. Onder de familie van de toga ‘s (de rechters van het Spaans Hooggerechtshof) ontstaat geen paniek. Zij nemen het reeds voor lief aan. Het zal een onmetelijk grote klap zijn die de gehele juridische, de politieke en de sociale structuur die is opgebouwd rond het verhaal van de staatsgreep zal doen omvallen. Sanchez gaat er al vanuit. Hij predikt voor Europa zijn unieke theorie van dialoog als wapen tegen de wraak.’

Ook het artikel ‘De brief van Sánchez: Europa haalt de veroordelingen van het proces onderuit’ in de krant La Razón uit haar twijfels over het gerechtelijk proces tegen de Catalaanse leiders.

De ABC krant beschrijft haar angst dat Puigdemont ongestraft naar Spanje terug kan komen.

In het Catalaans bestaat het gezegde: ‘Ze zien al de oren van de wolf’ indien iemand een onheil ziet aankomen. En gelijk hebben ze. Het is niet voor niets dat president Sánchez nu opeens zoveel haast maakt met het algemeen pardon voor de Catalaanse gevangenen. Maar drie jaren van haatzaaien tegen alles wat met Catalonië te maken heeft, te beginnen bij de Spaanse politie met ‘A por ellos’ (tegen hen), vervolgens het staatshoofd koning Felipe VI, het Hooggerechtshof, de Spaans nationalistische politici en eindigend met de media, is niet zomaar uit te wissen. Er bestaat een grote weerstand tegen het algemeen pardon. En als deze er komt, dan zal deze hoogst waarschijnlijk bindende condities voor de Catalaanse gevangenen hebben en de mogelijkheid bevatten om deze weer in te trekken. Het is daarom maar zeer de vraag of de Catalaanse gevangenen het pardon ook zullen accepteren. Turull heeft al laten weten het niet te zullen accepteren indien het pardon een vernedering inhoudt in plaats van een gratieverlening en een gebaar tot verzoening.

> De stand van zaken in en rond Catalonië > Kanttekeningen door Gerber van der Graaf > Weblog Gerber van der Graaf