Weblog Gerber van der Graaf

Hieronder vind je de weblog van Gerber van der Graaf, ingenieur. Hij woont al een jaar of 22 in Catalonië en houdt sinds juni 2017 een weblog bij met beschouwingen over de politieke situatie - met name de vervolging van de Catalaanse politici. Met zijn goedvinden is dit artikel geïntegreerd in deze website, maar kan uiteraard ook ‘los’ worden bekeken.

CatalanGate: Spanje rechtvaardigt politieke spionage met Pegasus

6 mei 2022

(1680 woorden)

Drie weken geleden publiceerde het Canadese onderzoeksinstituut CitizenLab via de Amerikaanse krant The New Yorker dat 65 Catalaanse politici, activisten, journalisten en artsen via hun mobiele telefoons en computers met Pegasus en Candiru zijn bespioneerd. Zij waarschuwden toen al dat dit misschien nog maar het topje van de ijsberg zou zijn. Inmiddels is er meer over het spionageschandaal CatalanGate bekend geworden en is er zowel in Spanje als in de Europese Unie op politiek niveau het één en ander gebeurd.

Defensie minister rechtvaardigt spionage
De Spaanse minister van defensie, Margarita Robles, hecht geen geloofwaardigheid aan de publicatie van The New Yorker. In het Congres van Afgevaardigden vroeg zij zich hardop af wie deze krant en CitizenLab eigenlijk wel zijn. De prestigieuze auteur van het artikel, Ronan Farrow, presenteerde vervolgens via Twitter de welbekende krant van bijna honderd jaar oud met: “Hallo hooggeachte Mevr. D. Margarita Robles @Defensagob, hier is meer informatie over The New Yorker magazine”. In dezelfde toespraak rechtvaardigde minister Robles, magistraat bij het Hooggerechtshof, de spionage tegen de Catalanen: “Ik vraag u: wat zou een staat, een regering, moeten doen wanneer iemand de grondwet schendt, wanneer iemand de onafhankelijkheid uitroept, wanneer iemand de openbare weg afsnijdt, openbare wanordelijkheden aanricht, wanneer iemand relaties heeft met politieke leiders van een land dat Oekraïne binnenvalt. Daar heb je niets over gezegd. […] Nu komt het jullie goed uit om jezelf als slachtoffer te presenteren, maar ik heb je nog nooit de basisprincipes van de rechtsstaat en de rechten van alle burgers zien verdedigen. Maken jullie je toch niet zo druk.” Op de video is te zien dat Robles de tekst opleest. Ze heeft haar woorden dus weloverwogen en niet in een moment van opwelling uitgesproken.

President en minister ook bespioneerd
Voor alle zekerheid liet de regering toch even de telefoons van president Sánchez en zijn ministers door de Spaanse veiligheidsdienst op spionage checken. En wat bleek: de telefoons van Sánchez, Robles en de minister van BuZa, González Laya, bleken ook te zijn besmet met Pegasus. Althans dat claimen zij, want het zou de Spaanse regering wel erg goed uitkomen om te verdoezelen dat het een massieve spionage tegen de minderheidsnatie Catalonië betreft. Want daarmee zou zij de schuldvraag van zich af kunnen wenden. De regering suggereert dat het misschien een aanval van buitenaf zou zijn geweest of een Spaanse overheidsinstelling die buiten haar bevoegdheden optrad. (Hoe het ook zij, in beide gevallen heeft de Spaanse regering zwaar gefaald.) Om geen diplomatieke problemen met andere landen te krijgen, vooral de relatie met Marokko ligt erg gevoelig, liet de regeringswoordvoerder die de besmettingen bekend maakte, de mogelijke dader in het midden. Desalniettemin verklaarde de regeringspartij PSOE geen geloofwaardigheid aan CitizenLab en The New Yorker te hechten omdat dit particuliere instanties zijn en geen overheidsinstellingen zoals de Spaanse inlichtingendienst CNI.

Ook de hoofdonderzoeker van CitizenLab, John Scott-Railton,
trekt gezien de timing van bekendmaking en de moeite en de tijd die het kost om zo ‘n besmetting te detecteren, de Pegasus besmettingen bij Sánchez en Robles sterk in twijfel.

CNI erkent beperkte spionage
Binnen de Spaanse politiek werd de ‘Geheime parlementaire commissie’ sinds drie jaar weer in het leven geroepen. Uiteindelijk (na jaren van blokkage door de PP en PSOE) mochten ook afgevaardigden van de Catalaanse partijen JxCat en ERC daar aan deelnemen. Alles wat binnen deze commissie besproken wordt moet geheim blijven en de afgevaardigden hebben dus zwijgplicht. Desondanks lekte via de Spaanse media dat de inlichtingendienst CNI had toegegeven dat zij 18 burgers heeft bespioneerd, waaronder de omgeving van Puigdemont en de huidige Catalaanse president Aragonés. (Blijkbaar wordt ook hij als staatsgevaarlijk beschouwd, terwijl hij geen aspiraties heeft om Catalonië onafhankelijk te maken en enkel probeert om met de Spaanse regering te praten over een referendum en amnestie voor de veroordeelde politici en burgerleiders. Dit is hem de afgelopen twee jaar tot slechts tweemaal toe gelukt.) Ook drie leden van de burgerbewegingen ANC en Omnium Cultural zijn door het CNI bespioneerd. Daarvoor had zij toestemming van de rechter van het Hooggerechtshof verkregen, zo beweert het CNI. NSO, de maker van Pegasus, blijft er bij dat de software alleen aan overheden wordt verleend ter bestrijding van georganiseerde criminaliteit en terrorisme. De massieve spionage van Catalaanse politici en burgers lijkt mijns insziens echter niet tot één van deze categorieën te behoren.

Illegaal, ondanks gerechtelijke toestemming
Een programma als Pegasus kopieert alle informatie, inclusief het beeld-en geluidsmateriaal, contacten en de berichten van derden die op een geïnfecteerd toestel staan. Daarmee worden degenen die in contact staan met de betreffende houder van het toestel ook bespioneerd. Ook kan de software de controle van de mobiel geheel overnemen zodat microfoon en camera van buitenaf kunnen worden geactiveerd. Daarnaast kunnen ook data op het mobieltje worden gezet die compromitterend kunnen zijn voor de houder van de telefoon. Het spioneren wordt in opdracht door NSO, gezeteld in Israël, zelf uitgevoerd. De verkregen informatie ligt dus bij een derde partij buiten de jurisdictie van de opdrachtgever. Er is dus geen controle op de spionageactiviteiten en op de vernietiging van de verkregen informatie nadat het (gerechtelijk) onderzoek of rechtzaak is afgesloten. Vanwege de ongecontroleerde en verregaande manier van spionage met Pegasus, worden fundamentele mensenrechten geschonden. Het gebruik er van is daarom volgens de Spaanse wet en volgens de Europese verdragen verboden. Het komt er dus op neer dat het Spaanse Hooggerechtshof willens en wetens tegen haar eigen wetten en de internationale verdragen in heeft gehandeld.

Geen onderzoekscommissie
Ondanks dat er politieke partijen in het Congres aandrongen op een parlementaire onderzoekscommissie, hielden de socialistische PSOE regeringspartij van Sánchez samen met Partido Popular, Ciutadans en Vox (rechts en ultrarechts) de instelling daarvan tegen. Een transparant onderzoek over het grootste politieke spionageschandaal dat ooit in Europa heeft plaatsgevonden wordt door de Spaanse overheid dus uitgesloten.

Europees debat
Nadat de Catalaanse politici en burgerleiders in het Europese parlement aangifte hadden gedaan van de spionage met Pegasus, werd daar, in tegenstelling tot het Spaanse Congres, onmiddelijk een onderzoekscommissie ingesteld. Vier van de politici zijn lid van dit parlement waardoor ieder Europees parlementslid kan zijn bespioneerd. Afgelopen week werd in Straatsburg een debat over het schandaal gehouden. EU commissaris Johannes Hahn kondigde aan dat hij er vertrouwen in heeft dat ieder Europese lidstaat bij machte is om haar interne problemen zelf op te lossen. De Commissie kan niets tegen de interne affaire doen, aldus Hahn. De voorzitter van de onderzoekscommissie over de Pegasus spionage, Jeroen Lenaers, zegt dat de spionage een bedreiging is voor de democratie in Europa. Hij bekritiseert de Europese Commissie (EC) om het onderzoek aan de lidstaten zelf over te laten en de schendingen van fundamentele rechten niet wil onderzoeken. ‘U hoort nog van ons’ was zijn antwoord. Ook Sophie In’t Veld (Renew Europe) is verontwaardigd over de houding van de EC: “Ik verbaas mij over de reactie van de Commissie, zij banaliseert de zaak. Het onderzoeken van deze zaak is niet optioneel, het is niet een individueel geval, de Commissie heeft de plicht om te onderzoeken en te verduidelijken wie er nog meer het slachtoffer is geweest van spionage. Als uiteindelijk wordt bevestigd dat lidstaten (Europese) ambtenaren en zelfs commissarissen proberen aan te vallen, hebben we het grootste schandaal.”

Spanje is anders
Opmerkelijk was de houding van de Spaanse afgevaardigden van PP, Ciutadans en PSOE. Zij keurden onomstotelijk de spionagepraktijken goed omdat Spanje werd aangevallen door ‘vluchtelingen voor justitie’ en ‘mensen die een staatsgreep willen plegen’. Jordi Cañas (Ciutadans, van dezelfde EU partij als Sophie In’t Veld), bijvoorbeeld zegt: “Catalaanse separatisten zijn experts in propaganda en leugens, en om hun rechten te verdedigen terwijl ze de rechten van anderen schenden. In elke rechtsstaat ligt het gewicht van de vervolging in het bewijs, maar de Catalaanse separatisten beschuldigen zonder bewijs. En ze gebruiken en misbruiken dit parlement, niet om de waarheid naar boven te krijgen maar om de leugen te verspreiden. We moeten voorkomen dat degenen die ervan worden beschuldigd Poetins paard van Troje in Europa te zijn, het Catalaanse separatisme, het Pegasus schandaal gebruiken als een paard van Troje om de rechtsstaat en de democratie op te geven.”

De voormalig Spaane minister van BiZa, Juan Ignacio Zoido (PP), benadrukte: “Cyber surveillance tools zijn essentieel om onze veiligheidstroepen te beschermen en zodat ze ons kunnen beschermen […]. Niemand hoeft verbaasd te zijn dat er wat is geluisterd naar mensen die veroordeeld zijn voor opruiing, mensen die vaak hebben gezegd dat ze deze misdaden zouden herhalen en mensen die hebben gezegd dat het bereiken van een hypothetische onafhankelijkheid mensenlevens waard is.” (Zoido verdraait de boel, want Puigdemont schortte de onafhankelijkheidsverklaring van Catalonië (10 October 2017) juist op om slachtoffers te voorkomen. In en rond Catalonië werd op dat moment verhoogde militaire activiteit gemeld. Bij herhaling heeft Puigdemont verklaard dat de Catalaanse onafhankelijkheid geen mensenlevens waard is.)

De Catalaanse Europarlementariër Toni Comin uit zijn verontwaardiging door zijn toespraak af te sluiten met: “Geachte afgevaardigde Zoido, heeft u misschien zelf opdracht gegeven om mij te bespieden toen u minister was?”

Dolors Montserrat (PP) “In dit debat hebben ze een kans gevonden voor slachtofferschap. En natuurlijk ook voor een nieuw politiek offensief tegen de (Spaanse) staat. Het minste wat van de inlichtingendiensten van een land, die altijd onder rechtsbescherming staan, mag worden verwacht, is dat zij onderzoek doen naar degenen die misdaden tegen de democratie en de rechtsstaat willen herhalen. Als de staat wordt aangevallen, moet zij zichzelf verdedigen.”

Misschien dat men in Europa nu eindelijk de ware aard van Spanje wil onderkennen, namelijk die van een ondemocratisch land dat nooit haar fascistische verleden heeft afgesloten. Als gevolg van CatalanGate worden de Europese instellingen nu zelf bespioneerd. Maar zeg nu niet dat zij niet gewaarschuwd waren. Al sinds het politiegeweld tijdens het referendum over de Catalaanse onafhankelijkheid en de lawfare die in opdracht van koning Felipe VI daarop volgde, is zij bij herhaling gewaarschuwd. Maar Europa keek vier lang de andere kant op. Al die tijd hebben de Catalanen hetzelfde riedeltje van de EC moeten aanhoren dat het een interne aangelegenheid van een lidstaat is en dat de EC daar niets tegen kan doen. Nu het Europese parlement en de Commissie zelf slachtoffer zijn, kan zij er niet meer onder uit om te erkennen dat Spanje het probleem is en niet Catalonië.

> De stand van zaken in en rond Catalonië > Kanttekeningen door Gerber van der Graaf > Weblog Gerber van der Graaf